به گزارش آشکار، در یکی از دقیق‌ترین سخنرانی‌های وبینار ملی “ارتباط گره‌های شناختی با عدم فرزندآوری”، دکتر نواب همتیان پرده از نبردی بی‌صدا اما عمیق برداشت: جنگ شناختی، با ابزار واژه‌ها.

واژه‌ها، زمین بازی نبرد شناختی

دکتر نواب همتیان، استاد دانشگاه و پژوهشگر برجسته حوزه علوم شناختی، در وبینار ملی جمعیت با رویکردی روان‌شناسانه و تحلیلی، مفهوم جنگ شناختی را در نسبت با مسئله جمعیت کالبدشکافی کرد. به اعتقاد او، این جنگ، یک میدان گلوله و آتش نیست؛ بلکه زمینی مین‌گذاری‌شده در ذهن‌هاست؛ با ابزارهایی به‌ظاهر ساده ولی مخرب، همچون واژه‌ها.

او با ذکر مثالی دقیق از رسانه بی‌بی‌سی آغاز کرد؛ جایی که واژه «سقط جنین» با تمام بار معنایی منفی‌اش، به «پایان ایمن بارداری ناخواسته» تغییر داده شد. به گفته او، این جایگزینی ساده، در واقع یک عملیات دستکاری عاطفی ـ ادراکی است که باعث می‌شود یک عمل بالقوه جنایی، به امری طبیعی و حتی انسانی جلوه کند.

بیشتر بدانیم:

• رسانه‌ها ذهن‌ها را مین‌گذاری می‌کنند، نه زمین‌ها را
• سقط جنین با واژه‌های نرم، تبدیل به تجربه‌ای انسانی شده

رسانه چگونه مین‌گذاری می‌کند؟

به گفته دکتر همتیان، واژه‌ها صرفاً ابزار زبان نیستند، بلکه عامل شکل‌دهنده به معنا و تصویر ذهنی ما از جهان‌اند. وقتی رسانه‌ها واژه‌ها را عوض می‌کنند، در واقع «ادراک» و سپس «باور» ما را بازسازی می‌کنند.

او از تکنیکی به نام “مدیریت واژگان” سخن گفت که در آن، مفاهیم مثبت و منفی جابه‌جا می‌شوند. مثال‌هایی چون:

• «سقط جنین» → «پایان ایمن بارداری ناخواسته»
• «پدر» و «مادر» → شخصیت‌هایی قابل تمسخر در هشتگ‌هایی مانند #پدرمقدس‌نیست

در این مسیر، احساسات مثبت نسبت به فرزندآوری، جای خود را به ترس، تهدید و مانع می‌دهند. هم‌نشینی معنایی واژگان، معنای پدیده‌ها را بازتعریف می‌کند.

بیشتر بخوانیم:

• تا تصویر ذهنی فرزند منفی باشد، تولدی در کار نیست
• فرزند، سربار نیست؛ قربانی تغییر واژگان است
• برای کاشت بذر جمعیت، باید اول مین‌های ذهنی را خنثی کرد

از تصویر «نعمت» به تصویر «سربار»

دکتر همتیان در ادامه، با اشاره به تغییر انگاره‌های نسل امروز نسبت به فرزند، گفت:

«در ذهن پدران ما، فرزند نان‌آور، کمک‌کار، و ثمره زندگی بود؛ امروز اما در ذهن جوان، فرزند یعنی مانع تفریح، هزینه اضافی و از دست دادن تناسب اندام.»

او با ذکر داده‌هایی از دهک‌های بالای اقتصادی که به‌رغم ثروت، میلی به فرزند ندارند، اثبات کرد که مشکل اصلی، اقتصادی نیست؛ ذهنی است. انگاره‌های منفی مثل:

• «بچه‌داری یعنی از کار و تفریح می‌افتی»
• «بچه باعث خراب شدن بدن می‌شه»
• «بچه خرج اضافه‌ست»

همگی از گره‌های ذهنی مزمن هستند که در طول زمان، توسط رسانه، مدرسه، خانواده و جامعه شکل گرفته‌اند.

زمین ذهنی؛ مین‌گذاری‌شده با گره‌های شناختی

در تحلیل این پژوهشگر، ذهن یک فرد، زمینی‌ست که مین‌گذاری شده. مین‌هایی از جنس ترس، تردید، تجربه منفی یا روایت تحریف‌شده. تا زمانی که این گره‌های ذهنی باقی بمانند، اراده‌ای برای اقدام به فرزندآوری شکل نخواهد گرفت.

به گفته همتیان:

«شما نمی‌توانید بذر فرزندآوری را در زمینی بکارید که با مین‌های ذهنی منفجر می‌شود.»

راهکار: شکستن انگاره‌های منفی

راهکار پیشنهادی دکتر همتیان، اجرای کمپین‌های مسئله‌محور و محیط‌محور است:

• بازنمایی خانواده‌های موفق با چند فرزند که همچنان تفریح، موفقیت و آرامش را تجربه می‌کنند.
• استفاده از رسانه و روایت‌های مثبت برای تغییر تدریجی انگاره‌ها
• ایجاد تصویر ذهنی به‌صرفه از فرزندآوری از نظر عاطفی، اجتماعی، و حتی زیبایی‌شناختی

او گفت:

«اگر اطرافیان ما بچه‌دار می‌شدند و همچنان می‌خندیدند، سفر می‌رفتند، زیبا می‌ماندند، موفق بودند… ما هم می‌خواستیم.»

انتهای پیام/